کود ریشه زا
اهمیت ریشه در گیاهان:
ریشه زایی در گیاه به صورت رشد اندام های زیر زمینی جهت یافتن آب و مواد غذایی اتفاق می افتد. استقرار و دوام گیاه در جایگاه خود به ریشه زایی و حجم و قدرت ریشه های آن بستگی دارد. ریشه های جدید فعال تر هستند و نقش بیشتری در جذب آب و مواد غذایی دارند. ریشه های قدیمی تر به استحکام گیاه در خاک کمک زیادی می کنند و رابط بین ریشه های موئین با طوقه و تنه گیاه هستند. مقاومت ریشه های قدیمی تر در برابر عوامل نامساعد محیطی بسیار بیشتر از ریشه های جدید هست. در صورتی که ریشه های تازه تشکیل شده دچار آسیب شوند ریشه های قدیمی تر می توانند دوباره با بهبود شرایط محیطی ریشه های جدید تولید نمایند. با توجه به قدرت جذب بالای ریشه های موئین نیاز هست که ریشه زایی مدام انجام شود. تا به بهترین نحو رشد و باردهی گیاه تامین شود. کودهای ریشه زا در این مسیر بسیار کمک کننده هستند. و استفاده از کود ریشه زا می تواند دوباره به رشد ریشه های جدید بیانجامد.
ریشه زایی در گیاه به صورت رشد اندام های زیر زمینی جهت یافتن آب و مواد غذایی اتفاق می افتد. استقرار و دوام گیاه در جایگاه خود به ریشه زایی و حجم و قدرت ریشه های آن بستگی دارد. ریشه های جدید فعال تر هستند و نقش بیشتری در جذب آب و مواد غذایی دارند. ریشه های قدیمی تر به استحکام گیاه در خاک کمک زیادی می کنند و رابط بین ریشه های موئین با طوقه و تنه گیاه هستند. مقاومت ریشه های قدیمی تر در برابر عوامل نامساعد محیطی بسیار بیشتر از ریشه های جدید هست. در صورتی که ریشه های تازه تشکیل شده دچار آسیب شوند ریشه های قدیمی تر می توانند دوباره با بهبود شرایط محیطی ریشه های جدید تولید نمایند. با توجه به قدرت جذب بالای ریشه های موئین نیاز هست که ریشه زایی مدام انجام شود. تا به بهترین نحو رشد و باردهی گیاه تامین شود. کودهای ریشه زا در این مسیر بسیار کمک کننده هستند. و استفاده از کود ریشه زا می تواند دوباره به رشد ریشه های جدید بیانجامد.
بخشی از گیاه که تکیه گاه و اندام تغذیه ای و نیز اندام جذب آب گیاه به شمار می رود ریشه هست که سلامتی آن اهمیت خیلی زیادی برای گیاه دارد. هر مشکلی برای ریشه بوجود بیاید مستقیم و غیر مستقیم رشد، باردهی و حتی زندگی گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد. تا جائیکه در صورت از بین رفتن ریشه های گیاه، کل گیاه نابود خواهد شد و قادر به ادامه حیات نیست. حالا این اندام هر چه توسعه بیشتری پیدا کند و قویتر باشد به همان نسبت آب و مواد غذایی بیشتری برای گیاه جذب می نماید و رشد و باردهی گیاه افزایش پیدا خواهد کرد. در این صورت سلامتی گیاه تضمین شده و گیاه دچار ضعف و کمبود مواد غذایی و بیماری نمی شود. به عبارتی قدرت مقابله ریشه ها با بیماری های خاکی افزایش می یابد. ریشه ها اگر سالم باشند و عملکرد مناسبی داشته باشند. بخش هوایی گیاه نیز تقویت می شود. وقتی گیاه تقویت می شود کمتر در معرض بیماری ها و آفات قرار می گیرد. به عبارتی گیاهان قویتر قدرت دفاعی بیشتری در برابر آفات دارند. و نفوذ آفات و بیماری ها به این نوع گیاهان کاهش می یابد. اما بر عکس گیاهانی که در اثر مشکلات ریشه ای و عدم جذب مواد غذایی دچار ضعف شده اند به راحتی با یک آفت فصلی و یا بیماری از پا در می آیند. بنابراین نقش ریشه در گیاه اساسی بوده و همواره بایستی به آن دقت نمود و به سالم بودن ریشه ها و افزایش تعداد و حجم آن ها بایستی توجه داشت. در صورت بروز مشکل در ریشه ها قبل از بروز ضعف در گیاه، نسبت به رفع آن بایستی اقدام نمود.
عوامل موثر در رشد و سلامت ریشه ها:
عوامل متعددی رشد و سلامت ریشه ها را تحت تاثیر قرار می دهند. یکی از این عوامل فیزیکی بوده یعنی در خاک های سفت رشد ریشه محدود می شود، بیماری های خاکزی مانند فیتوفتورا، پیتیم، فوزاریوم و ورتیسیلیوم نیز ریشه های ضعیف را تهدید می کنند. نماتدها عامل تهدید کننده دیگری هستند که با نفوذ به ریشه ها و تغذیه از آن ها تکثیر پیدا می کنند و ریشه ها را برای گیاه ناکارآمد می کنند. این ریشه ها با نماتدها در گیر بوده و زخم یا گره روی آن ها ایجاد می شود. و ریشه ها رو به نابودی می روند. از دیگر عوامل مشکل ساز برای ریشه ها کمبود مواد آلی خاک، سمیت عناصر در خاک، شوری خاک، خشکی خاک، زهکشی نامناسب و پی اچ بالای خاک ها هستند. بیشتر مواقع از عوامل یاد شده یک یا چند مورد باهم بر ریشه ها تاثیر می گذارند. بنابراین حتی الامکان بایستی قبل از اقدام به کاشت اصلاح خاک و رفع عوامل محدود کننده اقدام نمود. در غیر اینصورت گیاهان عملکرد مناسبی را نخواهند داشت. افزایش مواد آلی خاک به افزایش نفوذپذیری ریشه ها، به حفظ آب خاک و به نرم شدن بافت خاک منجر خواهد شد که رشد و گسترش ریشه ها را در پی دارد. نرمی خاک و افزایش هوادهی خاک هم با فازایش مواد آلی در خاک بهبود پیدا می کند. گسترش ریشه های موئین در خاک مقدار جذب آب و املاح را در واحد زمان ارتقا می دهد.
محصولات ریشه ای:
گیاهانی مانند هویج، شلغم، ترب، تربچه، سیب زمینی، پیاز و… که اندام زیر زمینی آن ها مورد استفاده قرار می گیرند نیز تحت تاثیر عوامل خاکی هستند و بنابراین هر اقدامی که درباره تقویت ریشه ها مانند استفاده از کود ریشه زا، مناسب هست برای بدست آوردن عملکرد خوب و کیفیت بالا برای محصولات نامبرده نیز بایستی انجام داد.
اهمیت ریشه زایی نشاء:
ریشه زایی بنیان رشد هر گیاهی هست. در نشا کاری مهم ترین مساله رشد ریشه های نشاء ها هست. چرا که نشاء ها بایستی به زمین اصلی منتقل شوند و در آنجا به رشد و باردهی برسند. در صورتی که ریشه نشاها پر نباشند یا رشد کمتری داشته باشند انتقال موفقی به زمین اصلی صورت نخواهد گرفت و تلفات نشاءها بیشتر خواهد شد. استقرار نشاءها دچار مشکل خواهند شد. و حتی در صورت گیرایی درصدی از نشاءها، رشد خوبی اتفاق نمی افتد و گیاه ضعیفی حاصل می شود. لذا جهت افزایش موفقیت استقرار و رشد اولیه نشاءها در زمین، بایستی در خزانه به فکر رشد و توسعه کافی ریشه ها باشیم و از رشد بیش از حد بخش هوایی جلوگیری کنیم تا تعادلی بین بخش هوایی و ریشه در گیاه ایجاد شود. با توجه به اینکه نشاها در ابتدای امر برای زمین اصلی گیاه ضعیفی به حساب می آیند. نشاهایی که ریشه مناسبی ندارند به راحتی تحت تاثیر عوامل بیماریزای خاکی قرار می گیرند و از بین می روند.
اهمیت ریشه زایی نهال:
اکثر نهال های اصلاح شده امروزی دارای ویژگی های مثبتی در تولید محصول زیاد و باکیفیت هستند. تکثیر با بذر اینگونه نهال ها منجر به تفرق صفات و از بین رفتن ویژگی های مناسب در عملکرد می شود. همچنین تکثیر با بذر برای درختان و گل های زینتی علاوه بر تفرق صفات، بسیار زمانبر نیز می باشد. بنابراین استفاده از قلمه و کشت بافت بهترین روش تولید نهال های همسان هست که صفات بارز و مناسب در همه آن ها یکسان بوده و حفظ می شوند. از محاسن قلمه زدن حفظ صفات خوب نهال ها و گل های زینتی است. و همچنین کوتاه بودن دوره نونهالی است. از معایب آن حساس بودن دوره ریشه دار کردن قلمه ها و نیاز به شرایط خاص و حفظ نهال های ریشه دار شده از بیماری ها، مانند پوسیدگی ریشه ها هست. اما جهت بدست آوردن نهال های باکیفیت و قوی الرشد همانند نشاها نیاز به تقویت ریشه زایی با استفاده از کود ریشه زا هستیم. نهال ها هم جهت استقرار موفقیت آمیز در زمین اصلی نیازمند ریشه های زیاد و قوی هستند که با شرایط جدید خود را بتوانند وفق دهند.
با این توضیحات به اهمیت ریشه ها را در دوره های مختلف رشد گیاهی از خزانه و نهالستان تا زمین اصلی پی می بریم. اقداماتی مانند ایمن سازی نشاها و نهال ها قبل از کاشت با استفاده از قارچ کش و ترکیبات پرآلیناژ برای نهال ها هم می تواند در کاهش بیماری های ریشه ای کمک شایانی کند. اما قبل از همه رشد ریشه ها را بایستی مدیریت کنیم.
چه اقداماتی جهت بهبود ریشه زایی بایستی انجام داد؟
- استریل بودن محیط ریشه زایی برای نشا و نهال بایستی در برنامه کاری قرار بگیرد. کنترل ورود و خروج افراد، استفاده از قارچ کش های مناسب و خودداری از استفاده مجدد از بسترهای قبلی برای قلمه ها و یا سینی های آلوده و مصرف شده قبلی برای نشاها، ضد عفونی خود قلمه ها و همچنین کنترل رطوبت محیط در خصوص حفظ محیط ایمن از نظر بیماری برای نشاها و نهال ها از اقدامات مهمی است که بایستی انجام داد.
- استفاده از بسترهای مناسب ریشه زایی مانند مخلوط پرلیت و پیت ماس که دارای هوادهی و خلل و فرج مناسبی جهت ریشه زایی است. و همچنین بستر ماسه ای نیز برای ریشه دار کردن انبوه قلمه ها مناسب هست. ایراد بستر ماسه ای به این هست که از نظر مواد غذایی بسیار فقیر هست و بایستی از کود ریشه زای مناسب در بستر کشت این قلمه ها استفاده نمود.
- استفاده از بستر گرم یا گرمایش زیر قلمه ها توسط لوله های گرم از اقدامات تحریک کننده ریشه زایی در قلمه ها هست. پاگرما، موجب کالوس زایی از محل برش قلمه ها شده و از محل کالوس ریشه ها بوجود می آیند. هر چه مقدار کالوس زایی بیشتر باشد تعداد ریشه های قوی که حاصل می شوند بیشتر خواهد بود و قلمه ها ریشه زایی مناسبی خواهند داشت.
- از عوامل تحریک کننده رشد رویشی قلمه ها قبل از رشد ریشه ها بایستی به شدت خودداری کنیم. قلمه هایی که سریعا از محل جوانه های خود رشد رویش را آغاز می کنند قبل از ریشه زایی از نظر انرژی و مواد غذایی تخلیه می شوند و مواد و انرژی لازم برای ریشه زایی باقی نمی ماند بنابراین قلمه های بی ریشه رشد خواهند کرد و پس از مدت کوتاهی از بین خواهند رفت.
- استفاده از قلمه های مناسب هم در ریشه زایی تاثیر زیادی دارد. قلمه ها از قسمت مناسب گیاه و به طول کافی بایستی انتخاب شوند تا نتایج بهتری حاصل شود. استفاده از بخش های پیرتر و بخش های چوبی شده دوساله و بالاتر و همچنین قلمه گیری از شاخه های ضعیف و فاقد جوانه مناسب نیز از عوامل شکست ریشه زایی قلمه ها هستند.
- استفاده از بسترهای مناسب ریشه زایی مانند مخلوط پرلیت و پیت ماس که دارای هوادهی و خلل و فرج مناسبی جهت ریشه زایی است. و همچنین بستر ماسه ای نیز برای ریشه دار کردن انبوه قلمه ها مناسب هست. ایراد بستر ماسه ای به این هست که از نظر مواد غذایی بسیار فقیر هست و بایستی از کودهای مناسب ریشه زایی در بستر کشت این قلمه ها استفاده نمود.
- استفاده از بستر گرم یا گرمایش زیر قلمه ها توسط لوله های گرم از اقدامات تحریک کننده ریشه زایی در قلمه ها هست. پاگرما، موجب کالوس زایی از محل برش قلمه ها شده و از محل کالوس ریشه ها بوجود می آیند. هر چه مقدار کالوس زایی بیشتر باشد تعداد ریشه های قوی که حاصل می شوند بیشتر خواهد بود و قلمه ها ریشه زایی مناسبی خواهند داشت.
- از عوامل تحریک کننده رشد رویشی قلمه ها قبل از رشد ریشه ها بایستی به شدت خودداری کنیم. قلمه هایی که سریعا از محل جوانه های خود رشد رویش را آغاز می کنند قبل از ریشه زایی از نظر انرژی و مواد غذایی تخلیه می شوند و مواد و انرژی لازم برای ریشه زایی باقی نمی ماند بنابراین قلمه های بی ریشه رشد خواهند کرد و پس از مدت کوتاهی از بین خواهند رفت.
- استفاده از قلمه های مناسب هم در ریشه زایی تاثیر زیادی دارد. قلمه ها از قسمت مناسب گیاه و به طول کافی بایستی انتخاب شوند تا نتایج بهتری حاصل شود. استفاده از بخش های پیرتر و بخش های چوبی شده دوساله و بالاتر و همچنین قلمه گیری از شاخه های ضعیف و فاقد جوانه مناسب نیز از عوامل شکست ریشه زایی قلمه ها هستند.
هورمون های ریشه زایی:
نکته بسیار مهم دیگری که وجود دارد استفاده از هورمون های ریشه زایی هست. هورمون های ریشه زایی برای آسان سازی ریشه دهی قلمه ها و تسریع روند آن کمک می کند. اما ریشه های حال بایستی منبع تغذیه ای داشته باشند در غیر اینصورت ریشه ها دچار گرسنگی شده و از بین خواهند رفت. منابع تغذیه ای ذخایر غذایی قلمه ها و کودی که به عنوان تغذیه برای قلمه ها استفاده می شوند. بنابراین همزمان با ریشه زایی تغذیه مناسب با استفاده از کود ریشه زا جهت تقویت ریشه ها حایز اهمیت است. البته این تغذیه بایستی با غلظت و دوز پایین انجام شود زیرا ریشه های نوظهور بسیار حساس به سوزش و مسمومیت هستند و حفظ آن ها در درجه اول اهمیت قرار دارد. استفاده بیش از حد هورمون های ریشه زایی موجب کالوس زایی و ریشه زایی سریع تر شده که این موضوع می تواند قلمه ها را سریع تر از مواد غذایی تخلیه کند و مشکلات ثانوی بوجود بیاورد. بنابراین هورمون های ریشه زایی بایستی به مقدار توصیه شده در هنگام کشت قلمه ها استفاده شود. و از استفاده های مکرر آن پرهیز نمود. اسید ایندول بوتیریک و اسید ایندول استیک دو تا از پرکاربردترین هورمون های اکسین جهت ریشه زایی هستند.
تغذیه جهت ریشه زایی:
با توجه به اهمیت تقویت ریشه زایی تغذیه لازم جهت افزایش حجم و تعداد ریشه ها بایستی در دستور کار قرار گیرد. در اصول تغذیه با کود ریشه زا نکاتی وجود دارد که توجه به آن ها در نتیجه گیری عالی ریشه زایی ضروری است. با اینکه ازت در ریشه زایی تاثیر دارد. اما استفاده از آن در تغذیه نشاها و قلمه ها بایستی به حداقل برسد. زیرا موجب رشد رویشی قبل از ریشه زایی می شود. رشد رویشی بیش از حد برای نشاء و قلمه مطلوب نیست. نشاهایی بازارپسندتر هستند که قطر ساقه بیشتر دارند، رشد کوتاه تری دارند و ریشه های پرحجم و کلافی دارند. برای رسیدن به این نقطه بایستی از کودهای فسفره و پتاسه بیشتر استفاده نمود. و در مصرف ازت نباید زیاده روی کرد. در تعادل با فسفر و پتاسیم تغذیه ازت هم به تناسب استفاده می شود. اما از کودهای ان پ کا ازت بالا نباید استفاده نمود. کودهای ان پ کا ۴۰-۱۰-۱۰ و ۳۶-۱۲-۱۲ و ۱۰-۵۲-۱۰ در این باره مناسب تر از کودهای ان پ کا ۲۰-۲۰-۲۰ و ۱۰-۱۰-۳۰ هستند. دلیل این کار این است که فسفر ریشه زایی را تقویت می کند و پتاسیم هم در مرتبه بعدی به عنوان کود ریشه زا تاثیر دارد ولی نقش اصلی پتاسیم در قطور کردن ساقه نشاها هست. ازت به میزان کم لازم هست ولی مقدار بیشتر آن رشد علفی را به دنبال دارد. البته استفاده از ان پ کا ها هم نباید بیش از حد باشد. چون گیاهچه اولیه و یا قلمه تازه ریشه دار شده تحمل تجمع عناصر در محیط ریشه را ندارند.
بهترن کود ریشه زا ترکیبات دارای عوامل محرک ریشه زای طبیعی مانند جلبک دریایی و اسید آمینه ها هستند که این مواد آلی طبیعی اگر همراه با مقدار کمتری ان پ کا باشد بهترین ترکیب ریشه زا حاصل خواهد شد که هم دارای عوامل محرک ریشه زایی هست و هم دارای عناصر غذایی لازم جهت تامین رشد ریشه ها هست.
معرفی کود ریشه زا:
کود آمینون رای برند مافا اسپانیا کود ریشه زای تخصصی هست که دارای جلبک دریایی، اسید آمینه های لازم برای ریشه زایی، ازت، فسفر و پتاسیم به مقدار نیاز ریشه زایی می باشد. بسیار ایده آل برای تغذیه ریشه زایی برای نشاها و نهال ها هست که همزمان ریشه زایی و تغذیه آن ها را به عهده می گیرد و نشاها و نهال های پر ریشه و کلافی و نهال های با ریشه های قوی و حجیم را منتج می شود. این کود ریشه زا، رشد نهال و نشاء را حتی با مصرف چند دوره متوالی از تعادل خارج نمی کند و تقویت ریشه ها و بخش هوایی گیاه را باهم جلو می برد. کود ریشه زای آمینون رای در ترمیم ریشه های آسیب دیده درختان، در ریشه زایی مجدد گیاهانی که به هر دلیلی ریشه آن ها دچار آسیب شده است و در احیای آن ها نقش حیاتی ایفا می کند. به علاوه، این کود در بارور سازی و افزایش عملکرد گیاهانی که محصولات زیر خاکی مانند سیب زمینی، هویج، چغندرقند، پیاز و…تولید می نمایند، نتایج عالی به همراه داشته است.
