تغذیه گیاهی
تغذیه گیاهی
تغذیه در گیاهان همانند سایر موجودات زنده این کره خاکی در درجه اول اهمیت قرار دارد. بدست آوردن غذا عامل حفظ بقای گیاهان و جانوران هست. بنابراین همیشه نزاع بر سر بدست آورن غذا وجود دارد و موجودات زنده با هم در رقابت هستند و آن هایی که موفق می شوند، حیاتشان تداوم می یابد. در بین جانوران در یک محیط زیستی تلاش مداوم وجود دارد و در این راه خیلی ها حتی طعمه همدیگر می شوند. جالب است بدانید که در گیاهان نیز این موضوع کاملا صدق می کند. تعدادی از گیاه که در یک محیط در حال رشد هستند بر سر تصاحب غذا رقابت شدیدی بین آن ها وجود دارد. این مبارزه هم توسط ریشه های گیاهان و هم شاخ و برگ آن ها صورت می گیرد. نهایتا قویترین ها غذا و نور بیشتری دریافت می کنند و گیاهان دیگر ضعیف می شوند. در بین گیاهان رقابت برای دریافت نور هم شدیدا وجود دارد. چرا که نور و تغذیه ریشه، دو منبع غذاساز گیاه هستند که کار همدیگر را تکمیل می کنند و نهایتا مواد و ترکیبات ساخته شده در جهت رشد و توسعه گیاه استفاده می شوند. تغذیه گیاهی یک موضوع بسیار وسیعی است که در مورد آن می توان سال ها مطالعه و تحقیق کرد. یک بحث پیچیده ای است که جنبه های مختلفی از علوم شیمی، زیست شناسی و ریاضی و فیزیک را در بر می گیرد. علت این مساله هم به این موضوع برمی گردد که گیاهان همواره غذای جانداران روی کره خاکی را تامین می کنند. بقیه جانداران از گیاهان تغذیه می کنند. اما گیاهان خود غذاسازی می کنند و بنابراین این غذاسازی در طی فرآیندهای پیچیده درون سلولی گیاهان اتفاق می افتد که از یک طرف به وجود آب، از طرف دیگر به عناصر غذایی و مواد آلی و همچنین نور خورشید نیاز دارند. از همکاری این سه پارامتر حیاتی گیاهان بهترین استفاده را می برند و تولید ترکیبات پروتئینی، چربی، کربوهیدارت ها، ویتامین ها و سایر ترکیبات مهم می نمایند. این ترکیبات را در اندام ذخیره ای خود که ممکن است میوه، برگ، ریشه، غده، ساقه و دانه باشند، ذخیره می نماید. این ذخایر به عنوان محصول به دست مصرف کنندگان می رسد و از آن ها بهره مند می شوند.
از مهم ترین نقش حضور گیاهان در کره خاکی، تصفیه هوا، حفظ آب و خاک، تولید غذا هستند. گیاهان با حفظ خاک و آب موجود در خاک از فرسایش خاک جلوگیری می کنند و بیابان زدایی می کنند. طراوت خاصی به زندگی می بخشند. در حین اینکه گیاهان فتوسنتز می کنند و انرژی خورشید را در جهت تولید ترکیبات پیچیده تر به دام می اندازند، دی اکسید کربن را می گیرند و اکسیژن تولید می نمایند. اتفاق جالبی است که همزمان با فتوسنتز و متابولیسم گیاه تصفیه هوا هم اتفاق می افتد. و بنابراین گیاهان را می توان به نام ریه های زمین نامگذاری کرد. از هر جنبه ای بنگریم وجود گیاهان اهمیت خیلی زیادی دارند و وجود آن ها و حفظ و گسترش دامنه آن ها برای زندگی سایر جانداران و انسان ضرورت دارد. گیاهان جزو جدایی ناپذیر زندگی بشر هستند. حتی نیاز هست که تکثیر و توسعه گیاهان و کشت محصولات هر روز بیشتر شوند.
کیفیت زمینی که گیاه در آن کشت می شود تا شرایط آب و هوایی و اقلیمی همه در تغذیه گیاه تاثیر گذارند. خاک های دارای دانه بندی و تخلخل خوب، قدرت حفظ نگهداری بالا، و همچنین دارای مواد آلی، موجب تغذیه بهینه گیاه شده و آب و مواد غذایی به راحتی در اختیار گیاه قرار می گیرد. وضعیت خوب خاک موجب افزایش رشد ریشه ها نیز می گردد که حجم زیاد ریشه با افزایش جذب آب و املاح همراه خواهد بود.
ریشه های سالم کارآیی مناسبی دارند. اما ریشه های آلوده، زخمی و ناسالم روند جذب آب و املاح را به کندی پیش می برند. و در مواردی که شدت این عارضه ها بیشتر باشد، جذبی صورت نمی گیرد. بنابراین سالم نگه داشتن ریشه ها و مبارزه با عوامل مخرب ریشه ضروری هست.
آب و عناصر و مواد غذایی که از ریشه ها جذب می شوند، از طریق آوندهای چوبی به سمت بالا منتقل می شوند و نهایتا به برگ ها می رسند. برگ ها که به کارخانه فتوسنتز گیاه نیز معروف هستند، توسط کلروفیل های بی شمار خود که به رنگ سبز هستند انرژی خورشید را می گیرند و آب و املاح و سایر مواد غذایی رسیده از جانب ریشه ها را فرآوری می کنند. این فرآوری شامل اتفاقات خیلی زیادی است که همزمان در حال انجام هستند و مسیرهای بیوشیمیایی زیادی در این سیستم شناخته شده اند. چرخه هایی از جمله چرخه کلوین وجود دارند که انرژی خورشید را به صورت ATP ذخیره می نمایند و در ادامه جهت پیشبرد سوخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرند. چرخه کلوین به عنوان مسیر اصلی فتوسنتز شناخته شده است. اگر نور خورشید، آب و دی اکسید کربن به حد کافی فراهم نشوند. در این چرخه اختلال ایجاد می شود و انرژی لازم ذخیره نمی شود و آسمیلاسیون به کندی پیش می رود. لذا موجب کاهش کیفیت و کمیت محصول تولیدی می گردد.
موانع جذب عناصر غذایی از خاک:
موانعی بر سر راه جذب عناصر توسط گیاه وجود دارند. مواقع زیادی همه عناصر مورد نیاز در خاک وجود دارند ولی قابل جذب نیستند و توسط ترکیبات دیگری به دام افتاده اند. برای نمونه کلسیم توسط فسفات ها و بیکربنات ها به صورت فسفات کلسیم و بیکربنات کلسیم در می آیند که قابل جذب گیاه نیستند. برخی عناصر از جذب هم جلوگیری می کنند و جایگزین هم می شوند. مثلا روابط آنتاگونیسم بین فسفر و پتاسیم با کلسیم و همچنین کلسیم و منیزیم از این حالت پیروی می کنند. تغییر نسبت این عناصر در خاک غالبیت جذب را به نفع عنصری که مقدارش بیشتر هست، پیش می برد. لذا این مدل براساس نوع تغذیه تغییر می کند. یک مانع دیگر pH خاک هست، در pH های پایین جذب بهتر انجام خواهد شد. اما متاسفانه بیشتر خاک ها به دلیل وجود آهک دارای pH بالایی هستند و کاهش آن سخت خواهد بود اما موقتا با استفاده از اسیدها می توان تا حدودی و به مدت کوتاهی pH را پایین آورد. تمامی عناصر میکرو شامل آهن، روی، بور، منگنز و مس و همچنین فسفر در pH های پایین تر از ۷ قابل جذب هستند و pH بین ۵ و ۶ بهترین حالت برای جذب این عناصر هستند. تنها عنصری که در pH های بالا جذب خوبی دارد، مولیبدن است و به همین دلیل هست که معمولا ما کمبود مولیبدن در اکثر زمین ها نداریم. یکی از موانع تغذیه گیاهی شوری خاک و سدیمی بودن آن هست. شوری خاک با تجمع نمک در گیاه موجب مسمومیت و توقف فعالیت های سوخت و ساز گیاه شده و گیاه را شوکه می کند. علاوه بر این در خاک از جذب پتاسیم و عناصر دیگر جلوگیری می کند. با مسمومیت ریشه ها رشد آن ها نیز محدود می شود و جذب مناسبی صورت نمی گیرد. این موضوع در باره خاک های سدیمی هم صدق می کند. در خاک های سدیمی مشکل پخش شدن خاک نیز وجود دارد که موجب کاهش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک می شود و ظرفیت نگهداری آب کاهش می یابد بنابراین در این خاک ها مواد غذایی و املاح مورد نیاز گیاه شسته شده و از دسترس ریشه ها خارج می گردند.
برخی عناصر مانند فسفر در خاک سخت متحرک هستند. و برخی مانند کلسیم هم در گیاه و هم در خاک سخت متحرک هستند. عناصر میکرو در رقابت جذب و در شرایط نامناسب خاکی کمتر جذب می شوند. ضمن اینکه این عناصر در گیاه هم سخت متحرک هستند. موانع جذب عناصر از خاک منجر به تغذیه ضعیف گیاه شده و گیاه عملکرد مناسبی نخواهد داشت. به همین دلیل کودهای محلول پاشی بوجود آمدند که سوء تغذیه گیاهان را رفع نمایند.
تغذیه گیاه از طریق محلول پاشی:
امروز کودهای محلول پاشی گروه بزرگی از مواد معدنی و آلی مورد نیاز گیاهان را برطرف می نمایند و کار جذب را برای گیاهان آسان می نمایند. تاثیر زود هنگام و تغذیه مستقیم بخش های مختلف گیاهی و جذب آسان این کودها را پر اهمیت نموده است. لذا در حال حاضر تنوع این کودها هم بسیار بالاست و کاربرد گسترده ای پیدا کرده اند. کوتاه ترین مسیر رسیدن عناصر و مواد غذایی به برگ ها از طریق محلول پاشی هست که بلافاصله از طریق روزنه ها و سطح برگ جذب شده و وارد سلول های سرشار از کلروفیل برگ ها شده و در آنجا در ساخت ترکیبات لازم استفاه می شوند. بنابراین در مواقعی که کمبود وجود دارد و یا توقف رشد و تولید گیاه را شاهد هستیم بهترین روش محلول پاشی هست. محلول پاشی می تواند طیف وسیعی از کودها را شامل شود. از جمله کودهای حاوی جلبک دریایی که در جهت تحریک رشد و برطرف نمودن تنش ها مصرف می شوند. کودهای حاوی اسیدآمینه که برای ساخت آنزیم ها و پروتئین ها محلول پاشی می شوند و همچنین ضد سرما و تنش هستند. یا کودهایی مانند کلسیم کلاته یا میکرو که از خاک جذب خوبی ندارند و بایستی محلول پاشی شوند.
یکی از بهترین منابع کودهای محلول پاشی کودهایی هستند که کلات شده و یا کمپلکس شده با ترکیبات آلی و کلات کننده ها هستند که هدر رفت کمتری دارند و سرعت جذب بالاتری دارند. کودهای کمپلکس شده با ترکیبات آلی و ارگانیک خیلی مناسب تر از کلات های شیمیایی و یا سنتز شده هستند. این موضوع به این دلیل هست که کلات ها در داخل گیاه انباشته می شوند و مسمومیت در پی دارند و در بنیان خود معمولا دارای سدیم هستند. اما کودهای کمپلکس شده با مواد آلی تماما توسط گیاه مورد استفاده قرار می گیرند و سرعت جذب بالا و افزایش سرعت و کارآیی جذب هم از ویژگی های کمپلکس کننده های آلی هستند. این کمپلکس کننده ها خودشان به عنوان مواد آلی مورد تغذیه گیاه قرار می گیرند.
از کمپلکس کننده های مطمئن و با تکنولوژی به روز دنیا جهت محلول پاشی کودهای برند مافا را می توان نام برد که فرمولاسیون های منحصر به فردی دارند و بسیار کارآ و با قالیت جذب و تاثیر گذاری بالا هستند. اکثر این کودها دارای استانداردهای ارگانیک جهانی هستند وکاربرد گسترده ای در جهان پیدا کرده اند.