کود آهن
نقش آهن در گیاه
کود آهن پر مصرف ترین ریز مغذی است که نقش اساسی در گیاهان برای رشد و باردهی دارد. در کشاورزی توجه به آن دارای اهمیت زیادی است. در فرآیندهای مختلفی که انرژی خورشیدی را به دام می اندازد وجود آهن ضروری است و در غیاب آن عملکرد کلروفیل ها در تبدیل انرژی خورشدی به مولکول های پر انرژی گیاه برای پیشبرد مسیرهای بیوشیمیایی کاهش می یابد و به همین دلیل رشد گیاه و عملکرد محصول و کیفیت آن کاهش چشمگیری پیدا می کند. آهن در ساختار رنگدانه های سبز کلروفیل حضور دارد و در نبود آن کلروفیل ها شکل کامل نمی گیرند و وظیفه خود را انجام نمی دهند. علایمی که بر جای می گذارد به صورت رنگ پریدگی برگ های جوان تر هست که ناشی از تجزیه کلروفیل ها هست و با از بین رفتن رنگ سبز زردی در بین رگبر گ ها گسترش پیدا می کند و کل برگ های جوان را در بر می گیرد که در شدیدترین حالت برگ ها به رنگ سفید در می آیند و حاشیه برگ های جوان می سوزد. رشد برگ ها، جوانه ها و میوه ها کاهش شدیدی پیدا می کند و متوقف می شود. در صورت ادامه این وضعیت، گیاه با خطر از بین رفتن مواجه می شود. علاوه بر کلروفیل، آهن در زنجیره انتقال الکترون به عنوان عنصر اساسی در تسهیل انتقال نقش دارد و تولید ATP را به همراه دارد. ATP مولکول های پر انرژی هست که در مواقعی که فرآیندی نیاز به انرژی داشته باشد شکسته شده و مورد استفاده گیاه قرار می گیرد. در فرآیند تنفس که در میتوکندری اتفاق می افتد و در فتوسنتز که در کلروپلاست به وقوع می پیوندد زنجیره انتقال الکترون وجود دارد. بنابراین در هر دو فرآیند حضور آهن ضروری است.
عوامل محدود کننده جذب آهن و راهکارها:
بنابراین کود آهن در نقش ساختاری و کوفاکتور مهمی در گیاه وارد عمل می شود و تامین آن برای گیاه ضرورت دارد. از طرفی یکی از عواملی که دسترسی گیاه را به آهن محدود می نماید وجود شرایط نامناسب برای جذب هست. اکثر خاک های مناطق مختلف ایران دارای بی کربنات کلسیم و منیزیم هست. این موضوع وقتی که آبیاری با آب چاه انجام می شود تشدید هم می شود چرا که این آب ها سرشار از بی کربنات های کلسیم و منیزیم هست. این ترکیبات موجب سفتی خاک، افزایش آهک خاک، بالا رفتن پی اچ خاک و تثبیت عناصر مختلف در خاک می گردد که آهن هم یکی از آن هاست و در شرایط ذکر شده تقریبا هیچ جذبی از آهن وجود نخواهد داشت. اصلاح خاک ها که کار بسیار دشواری هم هست به این مشکل کمک زیادی می کند. استفاده از فیلتر و تصفیه آب ها، استفاده از اسیدها و یا کودهای اسیدی در خاک، کاهش پی اچ آب آبیاری، استفاده از منابع کود آهن به شکل کلات هایی مانند کلات EDDHA که از عوامل تثبیت کنند در خاک در امان باشد، از مواردی هستند که به جذب آهن خاک کمک می نمایند و تاثیر زیادی در این زمینه دارند. در صورت موفقیت کمتر در روش های فوق می توان آهن را به صورت دوره ای محلول پاشی نمود و از این طریق کمبود آن را جبران کرد. از آهن های مناسب محلول پاشی هم می توان آهن کلات EDTA و کمپلکس آهن و اسید آمینه را مثال زد که موجب افزایش جذب و کارآیی کود آهن محلول پاشی می شوند. حساسیت گیاهان به کمبود آهن به یک اندازه نیست. برخی مثل درخت سیب در اثر کمبود آهن شدیدا آسیب می بینند. و برخی گیاهان دیگر مثل یونجه دیرتر تحت تاثیر کمبود آهن قرار می گیرد. این هم اثر ژنتیک گیاه بر کمبود آهن هست که می تواند تا حد خیلی زیادی دارای اهمیت باشد. با تجمع مقدار زیاد آهن حالت سمیت بوجود می آید زیرا با توجه به واکنش فنتون آهن به عنوان کاتالیزگر رادیکال های هیدروکسیل را تولید می نماید که برای چربی ها، پروتئین ها و DNA تاثیر مخربی دارد.
تاثیر دیگر عناصر بر جذب آهن:
ازت با تشدید رشد رویشی می تواند کمبود آهن را بروز دهد. زیرا به تناسب رشد رویشی آهن کافی ممکن است جذب نشود و یا شرایط جذب را نداشته باشد. از طرف دیگر وجود عناصری مانند روی زیاد در خاک و یا فسفر بالای خاک می توانند بر هم زننده تعادل نسبی باشند و در جذب آهن اختلال ایجاد نمایند. بنابراین تغذیه متعادل یکی از راهکارهای افزایش جذب همه عناصر و آهن خواهد بود. فرم جذب آهن به صورت Fe2+ هست و از عناصر غذایی سخت متحرک در گیاهان هست و به همین دلیل کمبود آن در برگ های جدید نمایان می شود. امروزه از کلات های مختلف کود آهن استفاده می شود که در خاک در معرض ترکیبات دیگر قرار نگیرد و توسط یک مولکول دیگری احاطه شده و به ریشه ها برسد. کلات های مختلف خاکی به وجود آمده اند که تاثیر شگرفی در جذب آهن داشته اند. این کلات ها اجازه واکنش آهن با عوامل خاکی را نمی دهند و به همین دلیل این کلات ها آهن را در اطراف ریشه در اختیار ریشه های گیاه قرار می دهند و به آسانی توسط گیاه جذب می شوند.
معرفی کود آهن
کود آهن به اشکال مختلف در بازار کشاورزی موجود هستند. اما تصمیم گیری برای انتخاب این آهن ها بایستی بر اساس وضعیت زمین، شرایط حاکم بر خاک مزرعه، نوع گیاه دارد. سولفات آهن یکی از ابتدایی ترین کودهای آهن هست که هنوز هم در بین کشاورزان مصرف آن رواج دارد. این کود آهن بدون کلات هست و ممکن است قسمت اعظم آن در خاک به شکل غیر قابل جذب دربیاید. کلات EDDHA آهن یکی از پر مصرف ترین و معمول ترین آهن های موجود در بازار هست که به دلیل جذب بالا در خاک های مختلف و مشاهده شدن اثرات آنی و درازمدت آن در تامین آهن و سبزینگی گیاه طرفداران زیادی پیدا نموده است. این آهن در خاک هم ماندگار هست و هم قابل جذب. این دو ویژگی آن را موثر نموده است. این مدل آهن فقط برای مصرف خاکی است و از محلول پاشی آن بایستی خودداری نمود. یکی از تخصصی ترین آنها کود آهن برند مافا اسپانیا هست که کلات آهن EDDHA 6% با ارتو ارتو ۴.۸ % هست و ۱.۲ % نیز کلات ارتوپارا دارد و کمبود آهن گیاه را در کوتاه مدت و بلند مدت می تواند برطرف نماید.
