سرمازدگی اصطلاحی است که برای آسیب های ناشی از شدت سرما در گیاهان گفته می شود. این آسیب می تواند ناشی از طول مدت سرما باشد یا اینکه شدت زیاد و کم دوام سرما باشد. در هر دو صورت خسارت های مختلفی به گیاهان می تواند وارد شود که بسته به نوع گیاه، مرحله رشد، شدت سرما، طول مدت و دوام سرما متفاوت هست. حساس ترین مراحل رشدی در درختان میوه از شکوفه دهی تا شکل گیری میوه های اولیه هست که میوه های جوان حساس ترین مرحله و بحرانی ترین زمان خسارت سرمازدگی به شمار می رود. عبور از این مرحله موفقیت میوه ها در عبور از سرمازدگی را نشان می دهد. بررسی موضوع در سال های متمادی نشان داده که خسارات سنگینی در اثر سرما های دیر رس بهاره به درختان میوه وارد شده است که از شکوفه تا میوه جوان را در برگرفته است. حتی برخی سال ها بر اثر شدت زیاد سرما هیچ میوه ای روی درختان باقی نمانده و در اثر آن تماما آسیب دیده و ریزش نموده اند. غیر از سرمازدگی بهاره یک نوع دیگر سرمازدگی وجود دارد که در زمستان اتفاق می افتد و در اثر دماهای پائین و زیر صفر شاخه های درختان یخ زده که مخصوصا این اتفاق در شب های صاف زمستان رخ می دهد و سپس در طول روز در معرض آفتاب غشای سلول ها از هم می پاشند و بنابراین شاخه ها خشک می شوند. مشابه همین اتفاق در تنه درختان نیز رخ می دهد و پوست درختان در اثر یخ زدگی از بین می رود.
اقدامات ضد سرمازدگی وجود دارند که برای کاهش خسارت سرما و یا جلوگیری از وقوع سرمازدگی بسیار موثر هستند. شامل تغذیه، اقدامات فیزیکی مانند ایجاد باد و دود و آتش، استفاده از رنگ سفید برای تنه درختان در زمستان، هرس شاخه ها در زمان مناسب، جلوگیری از رشد بیش از حد شاخه ها در اواخر فصل، خودداری از احداث باغ در مناطقی با احتمال بالای سرمازدگی مثل ته دره ها و ارتفاعات بالا، انتخاب ارقام مناسب و مقاوم به سرما، استفاده از پوشش هایی جهت پوشاندن تنه درختان در زمستان مانند پشم شیشه و… این ها از مهم ترین اقداماتی هستند که سرمازدگی را به حداقل می رسانند و از باغ محافظت می کنند. لذا بسته به شرایط موجود بایستی از اقدامات فوق الذکر بهره مند شد.
در رابطه با تغذیه با استفاده از کودهای ضد سرمازدگی این نکته مهم هست که این کودها مقاومت درختان و تمام گیاهان را در برابر سرما افزایش می دهند. این نوع کودها دارای اسید آمینه های آزاد هستند که بلافاصله پس از مصرف در تهیه پروتئین های ضد تنش در گیاه استفاده می شوند. اسیدآمینه هایی مانند پرولین و گلیسین در این زمینه نقش بارزتری دارند. این کودها ممکن است دارای پتاسیم باشند که موجب تغلیظ شیره سلولی و افزایش مقاومت سلول ها در برابر یخ زدن در دماهای پائین می شود. روی موجود در کودهای ضد سرمازدگی جوانه های رویشی و زایشی درختان را به سرما مقاومتر می سازد. کلسیم موجب استحکام بافت های نرم گیاهان شده و در برابر سرما مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند. این کودها و کودهایی که ترکیبی از این ها را دارند به عنوان کودهای ضد سرمازدگی هم شناخته می شوند. بنابراین نقش تغذیه در جلوگیری از سرمازدگی گیاهان مهم ترین نقش به شمار می رود.
باکتری های مولد هسته یخ با ایجاد یخ روی اندام های گیاهی موجب سرمازدگی می شوند. برخی سم پاشی ها در کاهش خسارت سرمازدگی تاثیر دارند مانند سمپاشی با استفاده از سموم مسی که باکتری های مولد هسته یخ را از بین می برند و از یخ زدن گیاهان جلوگیری می کنند. با استفاده از روغن ولک با ایجاد پوشش محافظ روی درختان نفوذ سرما کاهش و یخ زدگی و سرمازدگی کمتر اتفاق می افتد.
با استفاده از آب پاشی روی درختان در مواقعی که سرماهای دیررس بهاره اتفاق می افتد می توان در تعدیل دمای سطح بافت های حساس درختان مانند شکوفه ها و میوه های جوان تا حد زیادی از آسیب سرما کاهش داد. در مواقعی می توان با ایجاد دود در باغ با استفاده از چوب یا لاستیک علاوه بر افزایش دمای سطح باغ در کاهش ورود سرما به باغ هم می توان موفق عمل نمود. در این مورد در واقعی از بخاری های باغی هم با سوخت نفت یا گازوئیل استفاده می شود. ایجاد باد در باغ هم با خارج نمودن هوای سرد از باغ در جلوگیری از سرمازدگی موثر هست.
از تاثیر ژنتیک گیاه و نقش ارقام پایه و پیوندک در باغات نمی توان غافل شد و پایه ها و ارقام پیوند شده در برابر سرما واکنش های بسیار متفاوتی دارند و بسته به ژنتیک آن ها از حساس تا مقاوم درجه بندی می شوند.
در حقیقت سرما وقتی وارد می شود اثرات خود را در تک تک سلول هایی که در معرض آن قرار دارند باقی می گذارد. به این صورت که ابتدا آب میان بافتی سلول ها یخ می زند اگر سرما تداوم پیدا کند آب داخل سلول ها هم یخ می زند و نهایتا غشای سلول های متلاشی شده و اندام های داخل سلول ها از بین می روند. و به این صورت سرمازدگی اتفاق می افتد و علایم آن به صورت آبگز شدن بافت ها نمایان می شوند. و نهایتا قسمت های سرمازده به ظاهر تغییر رنگ داده و سیاه شده و از بین می روند. شدت و مدت دوام سرما تعیین کننده هست و با توجه به را هها و روش هایی که اشاره شد می توان تا حد زیادی از صدمه سرما به گیاهان کاهش داد. با مشاهده سوابق دمایی سال های گذشته متوجه می شویم که سرمازدگی اوایل بهار و زمستان همیشه در کمین هست و ممکن است منجر به بروز آسیب های جدی و برگشت ناپذیر مخصوصا به درختان میوه شود. باغات مثمر چند ساله و با سطح وسیع که سالیان زیادی برای آن ها زحمت کشیده شده بود در اثر سرمازدگی از بین رفته اند که یک فاجعه ای برای کشاورز و جامعه کشاورزی محسوب می شود. برای مثال سرماهای زمستانه شدید سال های ۸۶ و ۹۶ منجر به خسارت های سنگین به باغداران شد. بنابراین توصیه هایی که به عنوان روش های ضد سرمازدگی شناخته می شوند بایستی جدی گرفته شود و مخصوصا در مبحث تغذیه مناسب گیاهان و تقویت آن ها در برابر تنش های محیطی به ویژه سرما بایستی کوشا بود و از تغذیه درختان نباید غافل شد. و برای تقویت درختان با استفاده از کودهای مقاوم کننده مانند فسفر، پتاسیم، اسیدآمینه و کلسیم در تغذیه به عنوان ضد سرمادگی استفاده نمود.
کودهای اسید آمینه ای مانند کود آمینون فورت و همچنین ماکسیفوس ۲۰-۴۰ برند مافا اسپانیا بسیار ایده آل در تغذیه گیاهان جهت کاهش اثرات تنش ها و افزایش مقاومت گیاهان نسبت به سرما هستند. و می توان با استفاده از آن ها جلوی خسارات سنگین سرمازدگی را گرفت و یا آستانه تحمل گیاهان را در برابر سرما افزایش داد. بنابراین از بهترین کودهای ضد سرمازدگی به حساب می آیند. استفاده از این کودها چند روز قبل از تاریخ های احتمال وقوع سرمازگی موثرتر هست. و در صورتی که سرمازدگی به هر دلیلی اتفاق بیافتد به دنال آن ریکاوری گیاهان و درختان میوه و از سرگیری دوباره رشد آن ها پس از وقوع سرما با استفاده از محلول پاشی کودهای ذکر شده انجام می گردد و بازسازی گیاه به سرعت انجام می گردد.