اصلاح خاک
اصلاح خاک
محیط زندگی گیاهان به دو قسمت تقسیم می شود: ۱- محیط پیرامون بخش هوایی گیاه ۲- محیط ریشه
گیاهان به عوامل مختلف موجود در این دو محیط واکنش نشان می دهند و پاسخی که از گیاه صادر می شود را در عملکرد گیاهان می توان مشاهده نمود. عوامل محیطی دارای اثرات مهمی روی گیاهان هست و گونه های مختلف گیاهان در مناطق مختلف آبهوایی سازگاری پیدا کرده اند. تغییرات عمیق دمایی و رطوبتی در محیط های گرمسیری، نیمه گرمسیری، معتدله و سرد وجود دارد. بنابراین گونه های مختلف گیاهان با توجه به آب هوایی که نیاز دارند، در محیط های یاد شده پراکنش پیدا کرده اند و تنوع زیستی را در کره زمین به وجود آورده اند. تمام عوامل محیطی می توانند گیاهان را متاثر کنند. و این پاسخ آن ها را به دنبال خواهد داشت. برای مثال در دمای بالا و تابش آفتاب روزنه های برگ ها معمولا بسته می شوند یا در واکنش به کوتاهی روزها و کاهش دمای هوا برگ های گیاهان خزان کننده شروع به تغییر رنگ و ریزش می کنند. در برابر تغییرات مختلف محیطی گیاهان پاسخی متناسب می دهند و این واکنش ها جهت سازگاری و حفظ حیات و تداوم نسل می باشند. همانطور که گفته شد محیط گیاه دو محیط مختلف هوایی و خاکی هست.
بخشی از گیاه به نام ریشه که در برخی گیاهان ۵۰ % حجم و جثه کل گیاه را شامل می شود، در محیط خاکی قرار دارد. این محیط هم دارای عوامل تاثیر گذار فراوانی هست که پاسخ ریشه ها را در پی دارد. یک ارتباط مستقیم و دو طرفه ای ریشه و بخش هوایی دارند که منابع را باهم به اشتراک می گذارند. ریشه ها آب و مواد غذایی خاک را جذب و به بخش هوایی می فرستند. از بخش هوایی گیاه هم شیره پرورده مغذی که حاصل فتوسنتز و سوخت و ساز گیاه است، جهت تغذیه ریشه ها ارسال می شود. تا زمانی که این ارتباط مستمر در جریان هست گیاهان به فعالیت عادی خودشان ادامه می دهند. اما در کار هر یک از این ها اختلال ایجاد شود موجب نقصان در بخش های مختلف می شود و به صورت علایم ظاهری بروز می نماید. محیط خاکی از دیده ها پنهان هست و به همین دلیل هم کمتر از بخش هوایی گیاه مورد توجه قرار می گیرد. اما می توان گفت محیط ریشه درگیر مسایل و مشکلات عدیده ای است. که شاید ظاهرا مشخص نباشد اما اثر خودش را در عملکرد گیاه و رشد آن نشان می دهد. بنابراین قبل از اقدام به هر کشتی ابتدا باید اقدام به اصلاح خاک نمود.
دو مرحله مهم اصلاح خاک:
یکی اصلاح ساختار خاک که موجب افزایش مواد آلی خاک شود، فشردگی خاک را کاهش می دهد و خاک هایی که شنی بوده و حالت پخش شوندگی دارند را نیز چسبنده تر می کند. این نوع اصلاح خاک کار سختی است. زیرا بایستی حجم زیادی از خاک اصلاح شود و بسیار زمان بر و کار سنگینی است. اما حداقل افزایش مواد آلی مانند اضافه کردن کود حیوانی موجب بهبود نسبی خاک پایه خواهد شد و اگر سالانه کود دامی اضافه شود به مرور موجب اصلاح خاک خواهد شد. البته باید در نظر داشت که استفاده از کودهای حیوانی تازه و نپوسیده موجب افزایش رشد علف های هرز در باغ و مزرعه می شود و همچنین ممکن است دارای آفات و بیماری ها باشد. بنابراین حتما بایستی از کود دامی پوسیده استفاده نمود. این نوع اصلاح خاک در زراعت قبل از کاشت سالانه انجام می شود اما در مورد باغات به صورت کانال هایی کم عمق به صورتی که به ریشه ها آسیب نرسد حفر می شود و کود دامی ریخته می شود و با خاک زیرو رو می شود. البته شیره کود دامی هم که به ریشه های می رسد و به عمق های پایین تر خاک نفوذ می کند دارای مزایای فراوانی است.
یک نوع دیگر اصلاح خاک در حین رشد محصول و در طول فصل هست که برخی از کشاورزان این گونه را آسان تر، کم هزینه تر و صرفه جویی کننده در زمان می دانند. در این حالت از اصلاح کننده های خاک مانند هیومیک اسید، ضد شوری، کودهای آلی و در صول فصل رشد گیاهان استفاده می شود که البته نتایج درخشانی هم داشته است. و استفاده از اصلاح کننده های خاک روز به روز رواج بیشتری پیدا می کند. این موضع نشان دهنده اهمیت بالای اصلاح خاک در تولید محصول هست. ناگفته نماند استفاده مداوم و بی رویه از کودهای شیمیایی و کودهای پایه موجب تغییر در نسبت عناصر در خاک شده و تعادل را به هم می زنند. به مرور زمان و با انباشت این کودها در خاک شوری خاک افزایش پیدا می کند. میکروارگانیسم های خاک رو به کاهش و نابودی می روند و عناصر سنگین هم در خاک موجب مسمومیت گیاه و یا اثرات سویی برای آن خواهند داشت. برای جبران این شرایط کشاورزان ناگزیر به استفاده از اصلا ح کننده های خاک که اکثرا کود آلی هستند. این کودها تخصصی هستند و موجب بهبود شرایط خاک می شوند. مواد آلی خاک را افزایش می دهند و شوری خاک را رفع می کنند و همچنین ظرفیت تبادل کاتیونی خاک را افزایش می دهند. همچنین این کودها در افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و رشد میکروارگانیسم های مفید کمک می کنند. این کودها در گلخانه ها رواج بیشتری دارند زیرا در گلخانه ها با توجه به تکرر مصرف کودها شوری خاک و تجمع عناصر و مشکلات دیگر خاکی بیشتر می شود.
شوری خاک:
شوری خاک در مناطق مختلف علاوه بر اینکه ناشی از مصرف بیش از حد کودها و سموم هست ناشی از خشکسالی، کاهش بارندگی ها، فروکش کردن چاه ها و دریاچه ها و کاهش آب رودخانه ها هم هست. عمده شوری که در خاک اتفاق می افتد ناشی از سدیم و کلر هست که دو عنصر مضر برای گیاهان به شمار می روند. در شوری های بالاتر گیاهان نمک بیشتری جذب می کنند و با انباشته شدن آن در برگ ها و سایر اندام های گیاه موجب سمیت و توقف و نابودی گیاه می شوند. کودهای ضد شوری دارای کلسیم هستند و با جایگزین کردن آن در ذرات خاک به جای سدیم، عنصر مضر سدیم به راحتی با آبیاری شسته می شود.
pH خاک:
از دیگر مشکلاتی که در خاک ها و بسترهای کشت حاکم هست موضوع pH خاک هست که یک فاکتور بسیار مهمی است و جذب عناصر غذایی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. در صورت بالا بودن pH بیشتر جذب عناصر میکرو، کلسیم، فسفر و پتاسیم کاهش پیدا می کند و جذب سایر عناصر هم به کندی انجام می گردد. برخی مواقع علایم کمبودی در گیاهان مشاهده می کنیم و فکر می کنیم از کمبود مواد غذایی هست و اقدام به کوددهی می کنیم و برطرف نمی شوند. اینجا بایستی مشکل اساسی را حل نمود که pH هست و ممکن است خاک یا بستر کشت شما غنی از مواد و عناصر غذایی باشد ولی شرایط جذب وجود نداشته باشد. در اینصورت بایستی اقدام به اصلاح pH خاک نمود. استفاده از اسید سولفوریک، اسید فسفریک و کودهای آلی مایع و جامد و همچنین اضافه کردن آهک کشاورزی به خاک و کاهش pH آب آبیاری و کود دهی با تنظیم pH از راهکارهای اساسی جهت کاهش نسبی pH خاک می باشد. معمولا pH خاک ها بالا هست. لذا کاهش pH راهگشا بوده و با آزاد سازی و قابل جذب نمودن عناصر غذایی غیر قابل جذب در خاک تاثیر مهمی در تغذیه گیاه می گذارد. خاک هایی وجود دارند که شور و قلیایی هستند. در این موارد بایستی از کودهای ضد شوری و کاهش دهنده pH در طول فصل استفاده نمود.
سایر موارد در اصلاح خاک:
یکی دیگر از بحران هایی که رو به گسترش هست کم آبی هست. بنابراین یک جنبه مهم از اصلاح خاک بایستی افزایش قدرت نگهداری آب در خاک باشد. با این کار تبخیر و تعرق خاک را کاهش می دهیم. و از خارج شدن مولکول های آب به صورت بخار جلوگیری می شود. استفاده از مواد آلی، کودهای آلی و همچنین بهبود دانه بندی خاک به حفظ آب در خاک کمک می کنند.
اصلاح خاک های فشرده و رسی با ماسه بادی صورت می گیرد. اصلاح خاک های شنی و ماسه ای با خاک رس هم به چسبندگی دانه های خاک و کاهش پخشیدگی آن ها منجر می شود. اصلاح بافت و ساختار خاک ها، خاک بکر را به خاک کشاورزی تبدیل می کند.
معرفی کودهای تخصصی اصلاح کننده خاک:
یکی از برندهایی در موضوع اصلاح خاک تحقیقات زیادی انجام داده و و براساس تحقیقات و تجربیات خود محصولات کودی را در این زمینه تولید نموده است، برند کود مافا اسپانیا هست که در حال حاضر ۴ محصول اصلاح کننده این برند در ایران استفاده می شود و نتایج خیلی خوبی در افزایش رشد و سلامتی گیاه، رفع شوری، بهبود pH و افزایش مواد آلی خاک داشته اند. این کودها به صورت تخصصی فرموله شده اند. ماکسی پلنت سال نام کود ضد شوری این برند هست که با جایگزین نمودن کلسیم به جای سدیم درخاک آن را آزاد می کند تا شسته شود و همچنین مواد آلی را به خاک اضافه می نماید که موجب تعدیل شوری و رشد ریشه ها می شود. اسید اکتیو کود تخصصی دیگری از این کمپانی است که علاوه بر کمک به تنظیم pH خاک، گوگرد و ازت گیاه را فراهم می نماید. این کود با pH پایین خود موجب از بین رفتن آفات و بیماری های خاکزی هم می گردد. ماکسی پلنت هیومیک محصول اصلاح کننده خاک دیگری است که با افزایش تخلخل خاک و بهبود ریشه زایی موجب افزایش جذب مواد غذایی و بهبود هوادهی خاک می گردد. و محصول چهارم اصلاح کننده خاک برند مافا ماکسی پلنت پلاس هست که غنی از مواد آلی است. کلسیم کمپلکس شده با لیگنوسولفونیک اسید و پتاسیم و ازت هم در اختیار گیاه قرار می دهد. یک اصلاح کننده خاک قوی به شمار می آید.
